Stadsrechten van Utrechtse steden

Paleis Lofen

5 min

Verstopt in kelders onder de gebouwen tussen het Domplein en de Vismarkt in de binnenstad van Utrecht liggen de resten van Paleis Lofen. Ooit was dit een prachtig middeleeuws paleis waar de keizer rechtsprak, gasten ontving en feesten gaf. Op 2 juni 1122 vond hier een belangrijke gebeurtenis plaats; keizer Hendrik V verleende de Utrechters stadsrechten in dit paleis. In de eeuwen daarna is het paleis verborgen geraakt onder nieuwe lagen geschiedenis, maar Paleis Lofen heeft de deuren nu weer geopend voor publiek.

In de hoge middeleeuwen maakte Utrecht onderdeel uit van het Heilige Roomse Rijk. Dit was een gigantisch keizerrijk dat zich uitstrekte over een groot deel van Europa. Om dit rijk te besturen trok de keizer van paleis naar paleis. Ook in Utrecht stond een van zijn paleizen, genaamd Lofen. Het moet een indrukwekkend gebouw zijn geweest van zo’n dertig bij twaalf meter. Het tufstenen paleis werd aan de binnenkant verdeeld door een rij van zuilen. Aan de buitenkant waren de dikke muren opengewerkt met boogvensters. In het souterrain van het paleis waren de ruimtes voor de hofhouding. Op de bovenverdieping bevond zich de grote zaal waar de keizer feesten hield en bezoek ontving.

Een van de zuilen van Paleis Lofen is zelfs gefundeerd op de muur van het Romeinse fort.

Grote stadsbrand

Paleis Lofen stond binnen de muren van de grote bisschoppelijke burcht op het tegenwoordige Domplein. In die tijd was nog geen sprake van een plein, de burcht was namelijk helemaal volgebouwd. Er stonden wel drie kerken, waaronder de Domkerk. Ook de bisschop en de keizer hadden hier hun paleis staan. Beide paleizen waren met een galerij verbonden aan de Domkerk om zo de eenheid van hun gezag te symboliseren. Om de burcht heen stond een dikke muur, een restant van het Romeinse fort dat hier eeuwen daarvoor gevestigd was. Paleis Lofen staat bovenop die Romeinse muur. Een van de zuilen van Paleis Lofen is zelfs gefundeerd op de muur van het Romeinse fort.

Tijdens een grote stadsbrand in 1253 is Paleis Lofen waarschijnlijk verwoest. Het paleis werd daarna niet meer als zodanig gebruikt. De locatie werd toen eigendom van het kapittel van de Domkerk. Er werden huizen gebouwd op de voormalige plek van het paleis die werden bewoond door kanunniken van de Domkerk. Het voormalig souterrain van het paleis is vanaf dat moment in gebruik als kelders en raakt in de vergetelheid.

Bezoek Paleis Lofen

Eeuwenlang zijn de sporen van Paleis Lofen verborgen geweest. Tot nu. DOMunder en de Paleis Lofen-community  hebben de verborgen kelders toegankelijk en beleefbaar gemaakt. Vanaf 2 juni 2022, de 900ste verjaardag van Utrecht, zijn de deuren van Paleis Lofen geopend voor iedereen.

 

Geschreven door Esmee Stam Zij schreef dit verhaal als stagiaire voor Paleis Lofen.