De thermometer van Réaumur

De Fransman Réaumur is tamelijk onbekend, evenals zijn schaalmethode. Dit in tegenstelling tot Fahrenheit en Celsius. René-Antoine Ferchault de Réaumur (1683-1757) wordt geboren in La Rochelle. Hij studeert natuurwetenschappen, rechten en wiskunde en houdt zich daarnaast bezig met het bestuderen van insecten. Ook ontdekt hij een methode voor de productie van porselein en glas. In 1731 ontwerpt Réaumur een temperatuurschaal die naar hem wordt vernoemd. Wat maakt deze schaal zo bijzonder?

Temperatuurmeting

Bij Celsius komt 0 graden overeen met het smeltpunt van ijs. 100 graden komt overeen met het kookpunt van water bij een luchtdruk van 1 bar. Het nulpunt bij Fahrenheit ligt bij de temperatuur van een mengsel van sneeuw + zout, dit was de laagste temperatuur die hij kon bereiken. 0 graden Fahrenheit =  - 17 graden Celsius. De temperatuur van het menselijk lichaam noemde hij 100 graden Fahrenheit. 100 graden Fahrenheit is dus ongeveer 38 graden Celsius. Het hoogste punt van de schaal van Réaumur is gebaseerd op de hoogste temperatuur die hij met zijn alcoholthermometer kon meten. Later is die bijgesteld naar 80 graden Re. Dit is het kookpunt van water. 

Réaumur en Celsius gebruiken beiden dezelfde referentiepunten, namelijk het smeltpunt van ijs én het kookpunt van water. Réaumur verdeelde zijn temperatuurschaal  in 1731 in tachtig stappen, maar Celsius daarentegen verdeelde in 1742 dezelfde schaal in honderd stappen. De schaalverdeling van Réaumur werd onder andere gebruikt bij het stoken van alcohol. Aan het begin van de vorige eeuw werd in Nederland ook nog vaak Réaumur gebruikt. In het vervolg van de Franse revolutie heeft men standaardeenheden ingevoerd om de versnippering in lokale eenheden terug te dringen. Celsius is de standaardeenheid geworden voor temperatuurmeting. De EU heeft dit wettelijk vastgelegd.

Bijzondere barometer

Aan de temperatuurschaal in Slot Zeist is een barometer toegevoegd, die uiteraard niets met Réaumur van doen heeft. Het is echter zeer bijzonder dat deze op het eerste gezicht aneroïde barometer (aneroïde betekent: zonder vloeistof), pas rond 1840 is ‘uitgevonden’ door de Fransman Lucien Vidi. Dat zou dus betekenen dat het veronderstelde bouwjaar (1775) van de temperatuurschaal onjuist is. Bij het bevoelen van de achterwand van de temperatuurschaal bleek, zoals bij de antieke Engelse banjo-barometers, in de wand toch een 76 cm lange kwikbuis  (van Torricelli) te zijn ingebouwd! De bovenstaande twijfels doen echter geen afbreuk aan de schoonheid van het prachtig vergulde exemplaar, dat behalve bewondering en waardering ook stof geeft tot discussie.