Utrechtse kastelen en buitenplaatsen

Rietveld en de baron in Slot Zuylen

5 min

Eén van de best bewaarde geheimen van Slot Zuylen is dat de beroemde Utrechtse meubelmaker en architect Gerrit Rietveld er zijn carrière begon. In opdracht van Frederik baron Van Tuyll van Serooskerken ontwierp en maakte de toen 17-jarige Gerrit een serie meubels voor een bijzonder onderdeel van het kasteel: het Poortgebouw.

De baron van Slot Zuylen had al een echte Rietveld in huis. Gerrits vader, de Utrechtse Jan Cornelis Rietveld, maakte namelijk eerder al enkele archiefkasten voor het kasteel. Terwijl de 17-jarige Gerrit nog in de leer was in het atelier van zijn vader, kreeg hij zijn eerste opdracht. Van de baron. Frederik baron Van Tuyll van Serooskerken vroeg Gerrit in 1905 om een serie meubels te ontwerpen voor het laatmiddeleeuwse Poortgebouw van Slot Zuylen. Het uitgangspunt voor het creëren van deze nieuwe meubels? De baron wilde dat ze een eenheid vormden met de architectuur van het bouwwerk. Die eenheid is nou net waar Rietveld in zijn latere werk nadrukkelijk de aandacht op legt, goed voorbeeld daarvan is het Rietveld Schröderhuis. De opdracht voor Slot Zuylen was misschien wel een prelude voor Rietvelds baanbrekende oeuvre.

Tafel door het trapgat

Rietveld moest de meubels in het Poortgebouw zelf bouwen. De tafel paste namelijk met geen mogelijkheid in zijn geheel door het kleine toegangsdeurtje en de smalle trap. Het is dan ook aannemelijk dat Gerrit hem in de werkplaats aan de Utrechtse Poortstraat heeft voorbereid en hem ter plekke in elkaar zette. Rietvelds tafel is en blijft dus onlosmakelijk verbonden met het Poortgebouw van Slot Zuylen. Over Rietvelds meubelen in het Poortgebouw zegt meubelrestaurateur en gastcurator Nico Hijman: ‘In de meubels zie je Rietvelds traditionele origine, maar de vernieuwende elementen erin getuigen tegelijkertijd van zijn bijzondere ontwerpvaardigheden.’

Traditie en de toekomst

In een interview in 1959 zei Rietveld dat hij tijdens het maken van de nog traditionele meubels tot het inzicht kwam dat zijn artistieke toekomst elders lag: ‘Ik ben niet van de oude stijlen afgehaakt, omdat ik ze niet mooi vond. Of omdat ik het niet goed kon maken, want ik had het vak goed geleerd. Maar ik ben ermee uitgescheden, omdat het geen voldoening gaf. Ik zag er geen toekomst in. Want alles wat je maakte in die oude stijlen was eigenlijk slechter dan wat de mensen in die tijden zelf maakten.’ In 1919 sloot Rietveld zich aan bij kunstbeweging De Stijl die een paar jaar eerder was opgericht. In 2017 viert deze beweging haar 100-jarig bestaan. De meubels van Rietveld staan nog steeds in het Poortgebouw. Normaal is het pand gesloten voor publiek, maar ter ere van het ‘Stijljaar’ is dit pand op vaste tijden opengesteld.

Meer weten over de Utrechtse buitenplaatsen?

Kijk dan eens op www.utrechtsebuitenplaatsen.nl!

Aanvullende informatie