Muntvondsten uit Utrechtse bodem

Schatvondst Cothen 2011

4min

In het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden is een bijzondere muntschat uit de Vroege Middeleeuwen te zien. Het gaat om 71 vroegmiddeleeuwse zilveren munten die in 2011 zijn gevonden in de buurt van het Utrechtse Cothen.

Het is begin oktober 2011, als Johan de Koning en Kees Leenheer vanaf de camping op pad gaan met hun metaaldetectors. Tijdens hun vakantie hadden ze nog niet heel veel geluk, totdat ze – met toestemming van de grondeigenaar – gingen zoeken op een akker vlakbij Cothen. De metaaldetector gaf een klein piepje en na wat graafwerk steekt een klein halfrond zilveren muntje uit de grond. Beide heren zoeken tussen de buien door snel verder en de een na de andere sceatta komt tevoorschijn, totdat ze met hun metaaldetector één supersterk geconcentreerd signaal horen. Dit zijn kleinere, iets dikkere zilveren munten, die in verband worden gebracht met het vroegmiddeleeuwse handelsnetwerk langs de kusten van de Noordzee en grote Europese rivieren. Ze beginnen te graven en vinden een kluit vol met zilveren muntjes.

Stekelvarkens

Uiteindelijk is de oogst 71 zilveren munten uit de Vroege Middeleeuwen. Johan en Kees melden hun vondst bij het Meldpunt Archeologie van Landschap Erfgoed Utrecht en brengen de munten naar het toenmalige Geldmuseum van Utrecht voor verder onderzoek en reiniging. Naast 62 sceatta’s van het zogenaamde ‘stekelvarken-type’ zitten er ook negen Franse muntjes tussen – allen te dateren rond 730 na Chr. De schat had destijds ongeveer de waarde van een koe, een lans of een schild.

Nabootsingen

Interessant genoeg ontbreken in de schatvondst Cothen de meer gangbare muntvarianten uit die tijd. De officiële emissies worden gekenmerkt door een koppeling van karakteristieke afbeeldingen op de voorzijde en de keerzijde. Omdat deze ontbreken bij de munten uit Cothen, zijn deze vermoedelijk destijds geïmiteerd. Op zich zijn die nabootsingen niet zeldzaam: kennelijk veroorzaakte de bloeiende economie en handel een grote vraag naar munten, waarin de officiële muntateliers maar ten dele konden voorzien.

Alle munten zijn met een mes ingekerfd. Dit werd gedaan om te controleren of het geen vervalsingen waren

Met het mes ingekerfd

Alle munten zijn met een mes ingekerfd. Dit werd gedaan om te controleren of het geen vervalsingen waren, met een koperen kern. De samenstelling is voor Nederland heel ongebruikelijk, omdat de muntjes waarschijnlijk in Noord-Frankrijk zijn geproduceerd. Numismatisch onderzoek naar deze belangrijke schatvondst kan nieuwe inzichten opleveren over de muntomloop en de handelsbetrekkingen in de eerste helft van de 8e eeuw.

Wie was de eigenaar?

Bij schatvondsten is vaak de vraag: ‘wie was de eigenaar en waarom is de schat niet opgegraven?’ Omdat de schat uit twee munttypen bestaat gaat het mogelijk om een som geld die in het noorden van Frankrijk bij elkaar is gebracht. Wellicht een handelskapitaal van een reizende koopman? De muntschat is waarschijnlijk met opzet in de grond verstopt, op een makkelijk te onthouden plek: de vindplaats ligt 150 meter van een weg die al in gebruik was vanaf de Romeinse tijd.

Waarom de munten niet meer zijn opgegraven zal altijd wel een vraag blijven, maar wel een waar je over kan blijven fantaseren.


Bronnen en meer lezen

- Graafstal, E.P. & A. Pol (2004) Een schatvondst uit de tijd van Bonifatius, in: Detector Magazine, nr. 77, 14.
- Grierson, P. & M. Blackburn (1986) Medieval European Coinage. Cambridge, 81 -110.
- Leenheer, K. (2013) 71 kleine zilveren middeleeuwse muntjes, in: Detector Magazine, nr. 130, 32-36.
- Metcall D.M. & W. op den Velde (2009/2010). The monetary economy of the Netherlands, c. 690 - c. 760 and the trade with England: A study of the 'Porcupine' Sceattas of Series E – Volume I + Volume II, Jaarboek voor Munt- en Penningkunde.
- Velde, W. op den & D.M. Metcall (2012) Merovingian deniers in the Netherlands and in England, in: G. Dethlefs, A. Pol & S. W¡ttenbrink (Eds.) Nummi Docent! Münzen - Schötze - Funde. Festschriftfür Peter llisch zum 65. Gebuttstag am 28. April 2012', Osnabrück, 35-43.

Ontdek Utrechtse bodemschatten!

In deze serie verhalen lichten we een aantal bijzondere muntvondsten uit. Ook een archeologische vondst gedaan in de provincie Utrecht? Meld het dan bij onze archeoloog en het Meldpunt Archeologie van Landschap Erfgoed Utrecht. Ook als je niet zeker bent over of iets een artefact is, helpen we je graag verder.

Geschreven door Anton Cruysheer Manager Erfgoed Landschap Erfgoed Utrecht Ontdek alle verhalen van deze schrijver

Extra info