Gezichten van Utrecht

Snuiven en roken: tabak uit Amersfoort

4 min

Vanaf 1615 begon de commerciële teelt van tabak in Amersfoort. Die teelt verspreidde zich naar Amerongen, Elst en Rhenen, maar ook in de omgeving van De Bilt werd hier en daar tabak gekweekt. De kwaliteit van de Nederlandse tabak was niet zo hoog, maar wel voldoende voor pijp- en snuiftabak. Een geschiedenis van het snuiven en roken van Nederlands tabak.

De tabaksplant is afkomstig uit Noord- en Zuid-Amerika. Van daaruit is hij meegebracht naar Europa door kolonisten. In Nederland werd tabak onder andere verbouwd op de warme zuidhellingen van de Utrechtse Heuvelrug. Ten zuiden van Amersfoort, maar ook rond Hoogland, stonden talrijke tabaksschuren, waar de tabaksbladeren werden gedroogd. Bij Rhenen en Amerongen staan nog verschillende houten tabaksschuren, de laatste getuigen van een ooit bloeiende tabaksteelt. Ze zijn goed te herkennen aan de ventilatiestroken. Na 1800 ging de tabaksteelt teloor door Indische concurrentie.

Tabaksteelt

De tabakszaadjes werden in broeibakken opgekweekt en daarna in kleine, met schapen- of duivenmest verrijkte akkertjes overgezet. De akkertjes werden omgeven door bonenplanten op staken, die de kwetsbare tabaksplanten tegen de wind moesten beschermen. De tabakkers vonden in de winter, als er weinig te doen was, werk in de wolindustrie in de buurt, die gebruik maakte van de schaapswol. De tabaksbladen werden in grote schuren gedroogd en dan tot tabak versneden. Nog tot diep in de achttiende eeuw was tabak een belangrijk handelsgewas voor dit deel van de Heuvelrug. In 1795 bijvoorbeeld konden de meeste Rhenense boeren hun belasting niet betalen, omdat de tabaksoogst was mislukt.

Achteruitgang

In de 19de eeuw begon de tabaksnijverheid te kwakkelen. Dat kwam door een groeiende import van tabak uit Amerika en door een veranderende mode: sigaren verdrongen de snuiftabak. De Utrechtse tabak was minder geschikt om sigaren van te draaien. Na 1900 verdween de tabak langzaam uit de streek. Er bleef wel een tabaksindustrie, gebaseerd op aanvoer van tabak van de plantages in Nederlands-Indië. 

Dit verhaal is afkomstig uit de Canon van Utrecht. Hier vindt je nog veel meer hoogtepunten uit het verleden van regio’s en plaatsen in de provincie.

Aanvullende informatie