Stil verzet met een armband

Koningin Wilhelmina

Door haar toespraken via Radio Oranje groeide Wilhelmina uit tot een symbool van het verzet. De nu gevonden armband kan daarom ook worden gezien als verzetssymbool. Naast armbanden werden van het Nederlandse zilvergeld bijvoorbeeld ook theelepels, knopen, kettingen, dasspelden, broches, sigarettendovers, ringen, messenleggers, manchetknopen en hangers gemaakt. Voorbeelden hiervan zijn onder meer te zien in het Educatief Centrum Grebbelinie te Woudenberg, waar de herinnering aan de Duitse inval in Nederland aan het begin van de Tweede Wereldoorlog levend wordt gehouden.

Uiteraard waren er veel andere manieren om in verzet te komen of het ongenoegen te uiten. Sommige Nederlanders gingen bijvoorbeeld met gevaar voor eigen leven in het verzet, hielpen vervolgden met onderduiken of schreven letters op muren in dorp of stad. Zoals ‘V’ van Victorie, ‘W’ van Wilhelmina of ‘OZO’ voor Oranje Zal Overwinnen. In vergelijking daarmee was het dragen van Oranjegezinde sieraden vooral een wat minder gevaarlijke vorm van verzet.

Geldtekort

Ondanks de neutraliteitspolitiek van de Nederlandse regering vielen op 10 mei 1940 de Duitsers Nederland binnen en raakte Nederland betrokken bij de Tweede Wereldoorlog. Vanaf dat moment begon het publiek de grote zilveren guldens en rijksdaalders vast te houden, waardoor hieraan een tekort ontstond. Eigenlijk was er al een groot tekort, omdat in 1939 bij ’s Rijks Munt een achterstand was ontstaan in de productie van deze munten. Vooral in 1941 was er in Nederland een voortdurend gebrek aan kleingeld. Ondertussen kwamen de Duitsers met het plan om alle munten van koper-nikkel en brons uit de omloop te halen, zodat het metaal kon worden gebruikt voor de oorlogvoering – bijvoorbeeld voor de productie van munitie. Alle pasmunten, op de kleine halve centen na, werden vervangen door munten van zink en vanaf januari 1942 in omloop gebracht.

Ultimatum: 5 oktober 1942

Het publiek kreeg tot 19 september 1942 de gelegenheid de munten van zilver, koper-nikkel en brons vrijwillig in te leveren. Het resultaat was echter zo minimaal dat per 12 september een inleveringsplicht volgde: werden de munten niet ingeleverd voor 5 oktober, dan kon je daarvoor zes maanden gevangenisstraf krijgen of een boete van 1.000 gulden! Bijna iedereen hield echter zijn munten vast, want slechts zo’n 7 procent van de munten werd ingeleverd. Dit kwam aan de ene kant doordat men besefte dat zij met het inleveren de bezetter hielp. Aan de andere kant voelden veel mensen zich in hun weigering gesteund door de uitzending vanuit Londen door Radio Oranje. De luisteraars werden ervan verzekerd dat de munten na de oorlog weer wettig betaalmiddel zouden zijn. Het publiek hoefde dus niet bang te zijn voor verlies. Maar toch, de verzetssieraden zullen vermoedelijk in die tijd wel wat minder opzichtig zijn gedragen...!