Streekdracht en het verenigingsleven in Utrecht

Zelfgemaakt

De streekdracht hield rekening met alle mogelijke posities binnen de gemeenschap: leeftijd, beroep, sociale status, religeuze overtuiging, sekse, maar ook de huwelijkse staat of dat iemand in de rouw was, was af te lezen aan de kleding. Het vervaardigen van de kleding vond grotendeels plaats binnen de dorpssamenleving: vrouwen naaiden, borduurden en breiden het meeste zelf, alleen bepaalde onderdelen kwamen van de markt of uit de grote stad. De vorm van de kledingstukken, de materialen en de patronen van de stoffen waren vaak eeuwenoud, hoewel streekdracht geen stilstaand verschijnsel was: elke generatie voegde weer nieuwe elementen toe.

Verenigingsleven

Een ander kenmerk van regionale gemeenschappen dat eigenlijk pas de laatste decennia duidelijk minder sterk is geworden, is het verenigingsleven. In tegenstelling tot tegenwoordig hoorde iedereen vroeger 'ergens bij'. Behalve sterkere familiebanden, burencontacten en andere sociale vangnetten, waren er beduidend meer georganiseerde bijeenkomsten waaraan mensen deelnamen. Dat had deels een verplichtende kant: er werd raar tegenaan gekeken als je je onttrok aan christelijke of algemene festiviteiten of niet bijdroeg aan de jaarlijkse fancy fair. Daarnaast waren mensen meer gewend en hadden ze meer behoefte aan samenzijn: muziekverenigingen, spelletjesavonden, clubs en cursussen trokken veel publiek.

Minder belangstelling?

De laatste tijd wordt in de media vaak geklaagd over de afnemende belangstelling voor verenigingen, vrijwilligerswerk en vergelijkbare sociale aangelegenheden. Aan de andere kant is er algemeen wel een stijgende interesse voor regionale verbanden, de vraag 'waar kom ik vandaan' en de plaatselijke geschiedenis, zaken die juist wijzen op een behoefte aan collectieve identiteit. Er is duidelijk een spanningsveld tussen de noodzaak 'ergens bij te horen' en de weerzin tegen de verplichtingen en de sociale controle die het lidmaatschap van een gemeenschap met zich meebrengt.