Amersfoort bierstad: tappen en kranen uit de Eem

Bierbrouwers vertrekken

Er stroomde dus zuiver water de stad in en de bierbrouwers deden er alles aan om dat zo te houden. Alle vervuilende activiteiten lagen verder stroomafwaarts, zoals de ververijen van onder andere de katoenindustrie en lakenindustrie. Toch kwam er uiteindelijk een einde aan die goed draaiende bierindustrie. Nieuwe producten werden geïntroduceerd, zoals koffie en thee. En ondanks de inspanningen van de bierbrouwers raakte het water toch verontreinigd. Met daarbovenop stijgende accijnzen en groeiende concurrentie waren vele brouwerijen genoodzaakt hun deuren te sluiten of te vertrekken. In de loop van de 16de eeuw kwam het gouden biertijdperk van Amersfoort tot een einde.

Terug naar de vondst, want hoe werken die middeleeuwse tapkranen? Bier werd in houten tonnen bewaard. In die tonnen werd een gat gemaakt, waar vervolgens een ‘tap’ ingeslagen werd. De buis van deze tap loopt taps toe, zodat deze klem komt te zitten. De tap bestaat uit een lange holle buis met in het midden een ronde opening. In dit gat schoof men de tapkraan, waarmee je de kraan open en dicht kon draaien.

Kraantjes en tappen zijn doorgaans van brons en/of messing gemaakt. De tappen komen in allerlei vormen voor waarbij elke periode zijn eigen stijl kent. Ideaal voor archeologen, die deze vondsten zo makkelijker kunnen dateren. Tappen met driepas, drie rondjes, worden in de 16de en de 17de eeuw gedateerd, terwijl tappen met een simpele ronde handgreep weer vaker voorkomen in de late 17de eeuw. In de 17de en 18de eeuw werden tappen vaker versierd met florale en dierlijke motieven, zoals vissen, dolfijnen en hanen. In de 19de en 20ste eeuw maken deze tappen plaats voor rechte spindels en kruisvormige handgrepen, die we nu nog steeds tegenkomen bij moderne tap- en keukenkranen.

Oude tijden herleven

Sinds 1989 is aan het Spui in Amersfoort een kleine bierbouwerij gevestigd met de naam De Drie Ringen, vernoemd naar één van de brouwerijen uit de 17de eeuw. Met de oprichting van deze bierbrouwerij werd een brug geslagen naar het bierverleden van de stad. Voorafgaand aan De Drie Ringen functioneerde de in de 19de eeuw gestichte stoombrouwerij Phoenix als belangrijkste bierproducent. Deze brouwerij is tot 1970 in bedrijf geweest, waarna het enige jaren stil werd. Inmiddels lijkt het erop dat de bierbrouwerij zich weer heeft genesteld in het hart van Amersfoort, waar ongetwijfeld oude tijden zullen herleven. 

Met dank aan de vinder voor het aanmelden van de vondsten.

De vondsten zijn geregistreerd in PAN onder nummer: PAN-00093484, PAN-00093485, PAN-00093486, PAN-00093487.

Deze vondst is gedocumenteerd dankzij het project 'Reddingsplan Archeologische Collecties' van Landschap Erfgoed Utrecht. Met vinders en collectiehouders worden archeologische collecties in kaart gebracht, en digitaal ontsloten. Zo blijven vondsten toegankelijk voor onderzoek en dragen zo bij aan beter begrip van ons verleden.

Bronnen

Alberts, L. (2017). Brouwen aan de Eem: Amersfoort, een Stichtse bierstad in de late middeleeuwen.

Baart, J. (1977). Opgravingen in Amsterdam: 20 jaar stadskernonderzoek. Amsterdam: Fibula-van Dishoeck.

Bartels, M., (1999) Steden in Scherven. Vondsten uit beerputten in Deventer, Dordrecht, Nijmegen en Tiel. Zwolle