Utrecht: de fietsstad van Nederland

5 min

20-11-2017

Utrecht is zonder overdrijving de bakermat van de Nederlandse fietsgekte. Het is de plek waar in 1885 het eerste fietspad van ons land werd aangelegd, waar je de grootste fietsenstalling ter wereld vindt en waar maar liefst drie grote wielerevenementen doorheen trokken: de Vuelta (2022), Giro d'Italia (2010) en de Tour de France (2015). Utrecht: de fietsstad van Nederland.

Al in 1874 werden er op de Van Asch van Wijckskade fietsers gesignaleerd. Tien jaar later waren er verschillende wielrijdersclubs actief. Ze reden vaak 's morgens en in de zomeravonden op de Maliebaan, een deftige laan waar gegoede burgers woonden, om te zien en gezien te worden. Waarschijnlijk hadden de eerste wielrijders veel bekijks als zij op hun hoge wielen in club-tenue met witte pantalons en zwarte kaplaarzen reden, terwijl er bij tochtjes een hoornblazer vooropging. Fietsen was toen nog vooral een sport. Er werden wedstrijden tussen heren gehouden, al werd trainen voor een wedstrijd gezien als onsportief. Let wel, dit was alleen voor heren, voor dames werd het fietsen lange tijd gezien als onesthetisch en onfatsoenlijk.

Het fietspad op de Maliebaan

In deze tijd waren de bestaande straten nog geplaveid met kinderkopjes en daardoor eigenlijk ongeschikt om te fietsen. In 1885 diende de Utrechtse student Antoon Oudemans, samen met 44 andere heren uit de gegoede burgerij, een verzoekschrift in om één van de wandelstroken op de brede Maliebaan als pad voor wielrijders te bestemmen. Op 15 september werd zijn verzoek ingewilligd. Er werd bepaald dat het stuk tussen de Nieuwe Baan (Spoorweg) en Nachtegaalstraat bestemd werd “ter berijding met snelwielers of vélocipèdes, echter onder de uitdrukkelijke voorwaarde dat het wenden of omkeren slechts zou mogen geschieden aan het einde van het voetpad”. En alleen de ondertekenaars mochten erop rijden.

Twee jaar later werden deze beperkingen opgeheven. Utrecht had daarmee het eerste fietspad van Nederland, waar fietsers voorrang hadden, voetgangers moesten uitwijken en ruiters niet mochten komen.

Landelijke wielrijdersbond

Utrecht is aan het eind van de 19de eeuw het centrum voor fietsen. Op 1 juli 1883 was in Grand Café-Restaurant "Buitenlust" aan de Maliebaan een landelijke wielrijdersbond opgericht, die twee jaar later werd omgedoopt tot de ANWB. Een van de oprichters Charles Bingham richtte in april 1887 de Simplex Automatic Machine Company op, die zich in een advertentie van 1894 "de grootste rijwielfabriek in Nederland" noemde.

Nadien zijn er nog vele fietspaden aangelegd, al ging het niet altijd om de fietsers een betere weg te geven. Op een bijeenkomst georganiseerd door Het Nederlandsche Wegencongres in 1920 was nog te horen: “[...] de aanleg van fietspaden langs grotere wegen lucht het verkeer op van een uitermate vervelend element: de fietser”. Tegenwoordig liggen de drie drukste fietspaden van Nederland in Utrecht, het drukste is het fietspad op het Smakkelaarsveld.