Utrecht: de fietsstad van Nederland

5 min

Utrecht is zonder overdrijving de bakermat van de Nederlandse fietsgekte. Het is de plek waar in 1885 het eerste fietspad van ons land werd aangelegd, waar je de grootste fietsenstalling ter wereld vindt en waar maar liefst drie grote wielerevenementen doorheen trokken: de Vuelta (2022), Giro d'Italia (2010) en de Tour de France (2015). Utrecht: de fietsstad van Nederland.

Al in 1874 werden er op de Van Asch van Wijckskade fietsers gesignaleerd. Tien jaar later waren er verschillende wielrijdersclubs actief. Ze reden vaak 's morgens en in de zomeravonden op de Maliebaan, een deftige laan waar gegoede burgers woonden, om te zien en gezien te worden. Waarschijnlijk hadden de eerste wielrijders veel bekijks als zij op hun hoge wielen in club-tenue met witte pantalons en zwarte kaplaarzen reden, terwijl er bij tochtjes een hoornblazer vooropging. Fietsen was toen nog vooral een sport. Er werden wedstrijden tussen heren gehouden, al werd trainen voor een wedstrijd gezien als onsportief. Let wel, dit was alleen voor heren, voor dames werd het fietsen lange tijd gezien als onesthetisch en onfatsoenlijk.

Het fietspad op de Maliebaan

In deze tijd waren de bestaande straten nog geplaveid met kinderkopjes en daardoor eigenlijk ongeschikt om te fietsen. In 1885 diende de Utrechtse student Antoon Oudemans, samen met 44 andere heren uit de gegoede burgerij, een verzoekschrift in om één van de wandelstroken op de brede Maliebaan als pad voor wielrijders te bestemmen. Op 15 september werd zijn verzoek ingewilligd. Er werd bepaald dat het stuk tussen de Nieuwe Baan (Spoorweg) en Nachtegaalstraat bestemd werd “ter berijding met snelwielers of vélocipèdes, echter onder de uitdrukkelijke voorwaarde dat het wenden of omkeren slechts zou mogen geschieden aan het einde van het voetpad”. En alleen de ondertekenaars mochten erop rijden.

Twee jaar later werden deze beperkingen opgeheven. Utrecht had daarmee het eerste fietspad van Nederland, waar fietsers voorrang hadden, voetgangers moesten uitwijken en ruiters niet mochten komen.

Landelijke wielrijdersbond

Utrecht is aan het eind van de 19de eeuw het centrum voor fietsen. Op 1 juli 1883 was in Grand Café-Restaurant "Buitenlust" aan de Maliebaan een landelijke wielrijdersbond opgericht, die twee jaar later werd omgedoopt tot de ANWB. Een van de oprichters Charles Bingham richtte in april 1887 de Simplex Automatic Machine Company op, die zich in een advertentie van 1894 "de grootste rijwielfabriek in Nederland" noemde.

Nadien zijn er nog vele fietspaden aangelegd, al ging het niet altijd om de fietsers een betere weg te geven. Op een bijeenkomst georganiseerd door Het Nederlandsche Wegencongres in 1920 was nog te horen: “[...] de aanleg van fietspaden langs grotere wegen lucht het verkeer op van een uitermate vervelend element: de fietser”. Tegenwoordig liggen de drie drukste fietspaden van Nederland in Utrecht, het drukste is het fietspad op het Smakkelaarsveld.

Utrecht is in 2017 van plek drie naar plek twee gestegen op de wereldranglijst (de Copenhagenize Index) van fietssteden. Het is dus goed fietsen in Utrecht. Maar dit heeft ook nadelen. Elke dag rijden er ruim 125.000 fietsers via de binnenstad naar hun werk, school, universiteit, het station en de winkels. De drukste fietspaden zijn gevaarlijke knelpunten, met chaos, ongelukken en fietsfiles tot gevolg. Het blijft een gevecht om de beperkte ruimte in de oude stad.

Geschreven door IJbeling Hartog Schrijfteam UtrechtAltijd Ontdek alle verhalen van deze schrijver

Bronnen

Entoen.nu, Het eerste fietspad van Nederland

Fuchs J.M., Simons W.J., Voort, in ‘t zadel kameraden! Een eeuw fietsen in Nederland.

Maandblad Oud Utrecht (1929), Het rijwielpad in de Maliebaan, p 80

Radosław Lesisz, Honderd jaar fietsen in Nederland 1850-1950. Over het begin van de fietscultuur

Rijwiel.net, Binghamn

Verkeerskunde.nl, De Maliebaan in Utrecht 125 jaar fietspad

Aanvullende informatie

  • Periode Moderne Tijd (1800 - 1945), Eigentijdse geschiedenis (1945 tot nu)
  • Regio Utrecht stad
  • Plaats Maliebaan, 3581 CG Utrecht, Nederland
  • Categorie Dagelijks leven, Utrecht en de wereld, Reizen en vervoer
  • PermaLink https://www.utrechtaltijd.nl/19685