Utrecht en haar slavernijverleden

Mooie buitenhuizen door het kapitaal van de VOC en WIC

Eind 17de eeuw worden er langs de randen van de Utrechtse Heuvelrug en bij de Vecht de eerste landgoederen en buitenplaatsen gebouwd. Met het ontstaan van de buitenplaatsen ‘ontstaat’ ook de link die dit gebied heeft met de VOC en de WIC. Families die hun kapitaal ontlenen aan, handel met of beleggingen in, de VOC en de WIC investeren hun geld steeds meer in persoonlijke luxe. De buitenhuizen nabij de stad Utrecht laten de welvaart zien van deze mensen. Maar ook in de stad Utrecht worden huizen gekocht en gebouwd van mensen die rijk zijn geworden door hun overzeese activiteiten. Zo woonde in het huis, wat nu de Universiteitsbibliotheek Binnenstad is, Joan Gideon Loten die tot Admiraal wordt benoemd binnen de VOC en met een geschat vermogen van 700.000 gulden terugkeert naar Utrecht.

Kwamen er ook Afrikanen en Aziaten naar Utrecht?

Bij terugkeer naar Utrecht worden door de Nederlandse families soms bedienden meegenomen waardoor en er in de 17de en 18de eeuw een gemêleerder straatbeeld ontstaat. Zo vind je hier naast de Europeanen ook Afrikanen en Aziaten die elk hun eigen cultuur meenemen. En nog steeds wonen er nazaten van deze mensen in Utrecht. Eenmaal in Nederland aangekomen verandert er een belangrijk ding voor deze tot slaaf gemaakte personen: zodra deze persoon namelijk voet op Nederlandse bodem zet is deze volgens het Hollands recht vrij man of vrouw. Soms blijven ze wel in dienst bij hun voormalige eigenaren, maar dit is bij wet niet verplicht.

Vrij gekocht

Een mooi verhaal is dat van Eduard Abrahamszoon uit Akaboa, Angola. Hij is waarschijnlijk een vrij gekochte slaaf in Utrecht waarvan de naam terug te vinden is in het leerjongensboek (1652) van het Utrechtse Zilversmedengilde. Nadat hij aan het werk is als wapengraveerder trouwt hij met Ida van Voorst, krijgt meerdere kinderen en woont lange tijd in de Utrechtse Drieharingsteeg. Zijn achterkleinzoon wordt naar hem vernoemd en krijgt de naam: Eduard van Akaboa. Eduard junior en zijn familie vertrekken in 1758 naar Amsterdam. In 1979 wordt er door een onderzoeker een rechtstreekse afstammeling van deze Eduard gevonden: Elisabeth Wilhemina van Akaboa. De familienaam Van Akaboa weet dus drie eeuwen te overleven in Nederland.

Einde van de slavernij in Nederland

In 1842 wordt de Maatschappij tot Bevordering van de Afschaffing van Slavernij opgericht die op zijn hoogtepunt zo’n 680 leden heeft. Een aantal vooraanstaande Utrechters zijn ook lid van deze club zoals Nicolaas Beets en Julien Wolbers. Dit zal uiteindelijk lijden tot het afschaffen van de slavernij eenentwintig jaar later.

Bronnen

Esther Captain (2012), Wandelgids sporen van Slavernij in Utrecht. Utrecht: Utrecht Centre for the Humanities / Universiteit Utrecht

Mapping Slavery, Sporen op de Utrechtse Heuvelrug, via mappingslavery.nl/kaarten

Sporen van Slavernij Utrecht, route Utrecht, via sporenvanslavernijutrecht.nl/