Vrede van Utrecht

5 min

26-07-2018

Al eeuwen woedde in Europa de ene verwoestende oorlog na de andere. De oorzaken waren het verlangen van koningen om meer macht te krijgen, en de strijd tussen rooms-katholieken en protestanten. In 1701 was het weer raak. Maar na meer dan tien jaar vechten had nog steeds niemand gewonnen. Misschien kon het conflict ook wel worden opgelost door erover te praten in plaats van te vechten. Dat gesprek voerde men in Utrecht.

In het Utrechtse stadhuis is vanaf januari 1712 onderhandeld door diplomaten uit heel Europa om een einde te maken aan de Spaanse Successieoorlog, waarbij een groot aantal Europese naties was betrokken. Dat Utrecht de plaats van de onderhandelingen zou worden, was een flinke verrassing voor de stadsbestuurders. Het idee kwam uit de koker van de Engelsen. De Utrechtse vroedschap kreeg het besluit uit Den Haag te horen. Stadssecretaris Everard Harskamp kreeg de opdracht de zaak te organiseren. Hij zorgde ervoor dat de diplomaten behoorlijk ontvangen werden en dat de raadszaal in het stadhuis gereed werd gemaakt voor de onderhandelingen.

Huisvesting en vermaak voor vreemdelingen

De aanwezigheid van meer dan 50 diplomaten en hun personeel had grote gevolgen voor de stad. Honderden vreemdelingen moesten worden gehuisvest en beziggehouden. Voor huiseigenaren, leveranciers, kroegbazen en hoeren was er veel te verdienen, mits de buitenlandse gasten echt betaalden. Sommigen, zoals de Franse ambassadeur Melchior de Polignac, verlieten de stad met achterlating van grote schulden. De afwikkelingsprocedures sleepten zich nog jarenlang voort.

Vrede voor lange tijd

De onderhandelingen in Utrecht verliepen succesvol. In de nacht van 11 op 12 april 1713 zetten de belangrijkste diplomaten hun handtekening. Karel van Oostenrijk, de Habsburgse troonpretendent en nu ook keizer met de naam Karel VI, weigerde echter en vocht nog een tijdje door. Dat leverde echter niet veel op en in 1714 moest hij de verdragen van Rastatt en Baden tekenen. De verdragen, die samen de Vrede van Utrecht vormden, brachten voor lange tijd vrede. In 1738 kon het zilveren jubileum worden gevierd.

Vrede van Utrecht

Europa was al sinds de zestiende eeuw geteisterd door godsdienstoorlogen en strijd om de macht. Door de Vrede van Utrecht was er een systeem ontstaan van machtsevenwicht en acceptatie van godsdienstige verschillen. Dit heeft het uitgehouden tot de Franse Revolutie en kreeg in 1815 een doorstart met het Wener Congres. Tot aan de Eerste Wereldoorlog is dit systeem blijven bestaan. De Vrede van Utrecht raakte in Nederland echter vergeten. De grote historische betekenis van deze vrede is pas weer onderkend met de viering van het derde eeuwfeest in 2013.