De Oranjehof en de verdwenen pilaren uit Wijk C

4 min

06-08-2018

Decennialang is er gesloopt in Wijk C waarmee allerlei waardevolle zaken geruisloos verdwenen zijn. Denk aan gevelstenen, tegeltableaus en hekwerken. Soms vindt men dit soort dingen weer terug. Zo ontdekte het Volksbuurtmuseum dat de pilaren die bijna een eeuw de toegang sierden naar de Oranjehof tegenwoordig voor de toegangspoort naar Slot Zeist staan.

De pilaren die ooit in de Oranjestraat stonden zijn van zandsteen, rijk geornamenteerd en uitgevoerd in de Lodewijk XIV-stijl. Onderzoekers Lisman en Munning Schmidt dateerden de pilaren rond 1720-1730. Ze stonden dus niet altijd voor het Oranjehof in Wijk C. Hoogstwaarschijnlijk kwamen de pilaren van een buitenplaats waarvan er in de loop van de 19de eeuw veel afgebroken zijn. Mogelijk hoorden ze bij een buitenplaats aan de Vecht.

Bouw Oranjehof

Duidelijk was wel dat de pilaren in 1864 geplaatst zijn in de Oranjestraat bij de toegang tot de Oranjehof. In de notulen van burgemeester en wethouders uit dat jaar stond een aanvraag van de heren H. van Dijk, meestertimmerman uit de Voorstraat en J.J.B. Goettsch, meestersmid uit de Lange Viesteeg, om een terrein aan de Oranjestraat te mogen bebouwen met 24 huisjes. Bij het rekwest was een tekening gevoegd. Burgemeester en wethouders wonnen advies in bij de stedelijke kameraar (de hoogste financieel en technisch ambtenaar) en besloten aanvankelijk negatief op het verzoek van beide heren. In deze reactie werden de beide hekpalen vermeld:

“…dat volgens de ingediende teekening het voornemen bestaat den toegang tot de te bouwen woningen te kunnen afsluiten met een hekwerk, hetwelk zoude worden bevestigd aan tot dat einde aangebragte pilasters, door welke pilasters de ingang eenigsints smal kan worden geacht.”

Bezwaren bouw

Er bestonden nog meer bezwaren tegen het bebouwen van het terrein, maar blijkbaar pasten de heren Van Dijk en Goettsch hun plannen dusdanig aan, dat burgemeester en wethouders per 23 juni 1864 toestemming verleenden tot de bouw van de huisjes op het terrein, dat voortaan de naam Oranjehof zal dragen. De hekpalen werden toen ook geplaatst. De heren hadden blijkbaar keurig werk geleverd, want in het jaarverslag over 1866 van de Vereeniging tot verbetering der Volksgezondheid in Utrecht staat te lezen:

“Zoo is het een lust, op het eerste hofje in de Oranjestraat, C 268vv., te komen. Het telt 24 huizen en behoort aan de heeren GOETTSCH en VAN DIJK. Deze woningen zijn goed in orde en ieder van een afzonderlijk sekreet voorzien. Ook staat hier eene pomp, waarbij men zich echter te kwader ure herinnert dat de verordening op het bouwen en sloopen een artikel 4 heeft, waarin te lezen staat dat minstens iedere 10 woningen eene pomp moet hebben.”

Van de Oranjestraat naar Slot Zeist

De hekpalen stonden ruim een eeuw in de Oranjestraat. Ze zijn vaak gefotografeerd en getekend, want eigenlijk vormden de chique pilaren een beetje een vreemde eend in de bijt in Wijk C. Rond 1965 moesten ze weg, vanwege sloop van de huisjes op de Oranjehof. Ze werden door burgemeester en wethouders ‘in de aanbieding gedaan’, zo blijkt uit een schrijven aan het College van Curatoren van de Rijksuniversiteit Utrecht. Het plan was om de pilaren te plaatsen bij de ingang van de Hortus Botanicus aan de Nieuwegracht: “De pilasters stonden tot voor kort bij de ingang van de voormalige Oranjehof aan de Oranjestraat. Het plan omvat, naast de herplaatsing van de pilasters, ook het maken van nieuwe bijpassende smeedijzeren hekken. De kosten van uitvoering worden geraamd op in totaal ƒ. 31.800,-.”