Werdorp: een verdwenen middeleeuws dorp

5 min

18-06-2019

Tot 2020 wordt volop gebouwd aan een splinternieuw station Driebergen-Zeist. De hele omgeving gaat op de schop. De bouwput gunt archeologen een kijkje in het verleden. Een verhaal over een enorme hooiberg, een ridderlijk hof en Werdorp, een verdwenen middeleeuws dorp.

Langs de Hoofdstraat vonden archeologen sporen van zes grote houten palen die rechtop in de grond waren gezet. De palen hebben een afdruk in het zand achtergelaten. Samen vormden de palen het fundament van een grote zeshoekige hooiberg (zie de afbeelding ter illustratie). De hooiberg was aanvankelijk gebouwd als een zeshoekig gebouw met rechte wanden. Later is deze verbouwd tot een open vorm met een rond dak. Rondom de hooiberg was een greppel gegraven om het regenwater op te vangen dat van het dak afdroop. Op basis van de vorm van de hooiberg en de vondst van enkele aardewerkscherven uit de omgeving menen archeologen dat de hooiberg tussen 1200 en 1400 is gebouwd en gebruikt.

Het middeleeuwse gehucht Werdorp

De hooiberg lag op een veel groter erf. Rondom zijn opgevulde sloten gevonden die onder de huidige Hoofdstraat doorlopen. Waarschijnlijk omsloten deze een erf waarop een boerderij en verschillende schuren hebben gestaan. Deze boerderij heeft mogelijk onder de huidige Hoofdstraat gelegen. Opvallend is de enorme omvang van de hooiberg, van 15 tot 20 m. Hier lag niet de oogst van een kleine keuterboer. De grootte van de berg wijst erop dat hier de opbrengst van de hooilanden van een groot agrarisch bedrijf moet zijn opgeslagen. Uit historische akten is bekend dat ergens tussen Zeist en Driebergen een gehucht genaamd Werdorp heeft gelegen. De precieze plek was niet meer bekend. Tot nu!

Werdorp, van ridderlijk hof tot onbekende plek

Als plaatsnaam duikt Werdorp voor het eerst op in de archieven in 1209. In dat jaar worden vier hoeven gelegen te Werdorp overgedragen aan het klooster Mariënwaerdt. Dit betekende dat de opbrengsten van het land voor de kloosterlingen bestemd waren. Een hoeve is een oude oppervlaktemaat. Het omvatte ongeveer 16 morgen. Een morgen was de omvang van een akker die een boer in een ochtend kon omploegen. Doorgaans wordt gesteld dat van de opbrengst van één hoeve, één boerengezin kon leven.

Bijna 60 jaar later wordt Werdorp weer vermeld, ditmaal als 'hof' van ridder Wouter van Amersfoort. Hof betekent hier agrarisch bedrijf, waar ridder Wouter de vruchten van plukte. Achter op de oorkonde heeft iemand later geschreven dat Werdorp tot de kerkparochie van Zeist behoorde. Weer een eeuw later, in 1380, is er sprake van een landgoed of gehucht Wersdorp waarbij wordt gesteld dat inkomsten van allerlei soort voor de Heer van Abcoude zijn. Deze edelman is ook verantwoordelijk voor de rechtspraak in dit gehucht. In de eeuwen die volgen, blijft Werdorp, Wersdorp en Weerdorp opduiken in de oorkonden en akten. In de negentiende eeuw is de naam Weerdorp nog steeds bekend, maar de precieze plek van dit gehucht is niet helemaal duidelijk. Navraag bij oude, ter plaatse bekende mensen in 1870 wijst het station Driebergen aan als de vermoedelijke locatie van het oude gehucht.