Woerden: stad van de Reformatie

Verboden maar getolereerd

In 1572 koos de stad de zijde van de prins van Oranje, op voorwaarde dat de stad luthers mocht blijven. Toen echter in 1579 de Hollandse Synode besloot dat de reformatie slechts op één wijze (namelijk de calvinistische) gestalte kon krijgen, verdwenen de lutherse bestuurders. Vanaf 1591 was de Lutherse godsdienst officieel verboden, maar werd wel getolereerd. Een belangrijk verschil tussen Calvijn en Luther was dat de eerste geloofde in predestinatie (al voor de geboorte heeft God bepaald wie er in de hemel komt en wie niet) en Luther meende dat de mens daar zelf invloed op had door goede of slechte dingen te doen. Evenals doopsgezinden, remonstranten, rooms-katholieken bouwde de Lutherse gemeente een schuilkerk . Vanaf de straat was deze kerk niet te zien, al wist iedereen er ongetwijfeld van.

Van stal naar schuilkerk

De lutheranen kerkten vanaf 1611 in de stal van een boerderij, aan de Jan de Bakkerstraat. Op de plek van de stal werd in 1646 een nieuwgebouwde stenen kerk in gebruik genomen. De kerk moet als schuilkerk, verscholen kerk, gebouwd worden, en had geen toren en geen luidklok. In die tijd lag de achterzijde van de kerk tegen de stadswal en ging men via een paadje over de stadswal door een dwarshuis naar binnen. De kerkgangers van deze schuilkerk mochten destijds niet als zodanig herkend worden.

Lutherse identiteit

In 1661 werd de ingang naar de voorkant verhuisd, aan de St. Annastraat, nu Jan de Bakkerstraat. Tegenwoordig is de lutherse identiteit zichtbaar achter op het dak in de afbeelding van de zwaan, een symbool dat onlosmakelijk verbonden is met het Lutherse geloof. En binnen in onder andere de gebrandschilderde ramen.

De Lutherse gemeente heeft de eeuwen door een bescheiden plaats ingenomen in Woerden. Zij is altijd een open gemeenschap geweest waarin mensen zich steeds weer thuis konden voelen. Ook in de toekomst wil de gemeente, in goede samenwerking met andere kerken in Woerden, vanuit die Lutherse traditie een bijdrage leveren aan het leven van alle mensen in de stad.

Deze tekst is eerder gepubliceerd op www.lutherswoerden.nl.