Plaats delict Utrecht

Dorpsherbergen en het spreken van recht

5 min

Wat beweegt beroepsjager Hendrik Vlug op een decemberdag van het jaar 1700 met een dolkmes in te steken op meerdere gasten van herberg De Lindeboom’ in Eemnes?

Is het frustratie over een blaffende hond, zoals ooggetuigen melden? Klopt het dat de hond het wild kopschuw maakte, zoals Hendrik Vlug op steeds luider en dwingender toon rondbazuint? Hij uit zijn frustratie niet alleen mondeling. Vijf mensen in de herberg lopen op 29 december lichte tot zware steekwonden op. De baas van de hond, wagenmaker Jacob Gijsbert Ramaker, moet de steekpartij met de dood bekopen.

En niet alleen de baas van de hond laat het leven. Dader Hendrik Vlug wordt na een klopjacht teruggevonden en drie maanden later op de Brink in Baarn in het openbaar terechtgesteld. ‘Met den Swaerde, datter de dood na volgt, anderen tot exempel’, zoals de Drossaard van ‘het Hoge Gerecht van Baarn en de aanhorige dorpen’ het in het vonnis zou omschrijven.

Baarn

Dorpsherbergen als de ‘De Lindeboom’ waren vaak in gebruik als gemeentehuis voor de schout en zijn schepenen. Op dit soort plekken werd voor lichte vergrijpen recht gesproken. Voor het zwaardere werk, zoals de executie van Hendrik Vlug, ging men naar Baarn. Waarom Baarn? Als belangrijkste plaats van de hoge heerlijkheden Baarn, Soest, Ter Eem en de beide Eemnessen (Eemnes Buiten en Eemnes Binnen) gold hier sinds 1674 de ‘hoge rechtspraak’, wat inhield dat ook de doodstraf kon worden uitgesproken. En zo geschiedde. Drie maanden na de steekpartij op een februaridag in het jaar 1701 werd Hendrik Vlug onthoofd.

Mennegat

Van het water had de gemiddelde herberggast misschien wel meer te duchten dan een dolgedraaide jager. Zie de foto van de twee Eemnessers die in traditionele klederdracht poseren bij het mennegat dat voor herberg De Lindeboom (Wakkerendijk 7) lag. Door dit stenen gat kon men het erf van de herberg (annex rechthuis en boerderij) bereiken. Wanneer overstroming van de Eempolder dreigde, werd dit gat gesloten met balken en ‘messie’, een mengsel van mest, stro en aarde dat altijd klaarlag naast het mennegat. Bij hoogwater tijdens voor- of najaarsstormen stonden de herberg en huizen aan die kant van de dijk helaas wel eens in het zeewater. 

Bij de beruchte storm in 1916 hield het mennegat het, maar op andere plaatsen, bij verzwakte mennegaten, brak de dijk door. Onder meer de Noordpolder te Veld in Eemnes kwam toen onder water te staan.

Oude ansichten

Er is weinig wat nu nog aan ‘De Lindeboom’ herinnert. De oude herberg werd in 1937 gesloopt om plaats te maken voor een nieuwe burgemeesterswoning. De lindeboom die pal voor de herberg stond werd elf jaar later gekapt. Ook van het rechthuis in Baarn is weinig over. Op deze plek vind je tegenwoordig een HEMA-filiaal en eerder was hier een hotel gevestigd. Wat rest zijn prenten, foto's en oude ansichten. Niets wijst op de roerige taferelen die zich hier ooit afspeelden.

Geschreven door Gert Hindriks

Bronnen

Boerma, Harm, 'Overstroming 1916 - De Dijk Bezwijkt'. Via: https://www.mijnzuiderzee.nl/page/5556/overstroming-1916-de-dijk-bezwijkt

Derks, G.J.M. & Heurneman, W.A. (2010) Soest in de zeventiende en achttiende eeuw (Soest 2010) 93-107.

Groeneveld, Jaap, 'Mennegaten aan Wakkerendijk en Meentweg

Meer dan honderd zwakke plekken in een zeewering', in: Eemnes: Historische Kring Eemnes, jg. 38 (2016), nr. 1, p. 4-20.

Hees, Henk van & Lankreijer, Livia, “Themanummer over "De Lindeboom", herberg en gemeentehuis van Eemnes, Historische Kring Eemnes, jg. 14 (1992), nr. 2, p. 69-136.

Out, J.V.M., Kroniek van Eemnes (Eemnes 2016).

Pluim, T., Uit de geschiedenis van Baarn (Soest 1975).

Aanvullende informatie