Vondst van de Schervendokter

Zes schatvondsten uit Utrecht

7 min

Mede door corona ontdekken steeds meer mensen hun eigen omgeving. Bijvoorbeeld door op zoek te gaan naar bijzondere vondsten in de bodem. Zoeken met een metaaldetector wordt steeds hipper, lijkt het. Dit blijkt ook uit de vele schatvondsten die elk jaar in de provincie Utrecht worden ontdekt en waarvan de verhalen het waard zijn om te bewaren en door te vertellen. In deze speciale editie van Vondst van de Schervendokter geeft archeoloog Alexander van de Bunt je een overzicht van zes topvondsten uit 2020 die op één dag tevoorschijn kwamen.

Deze zes topvondsten kwamen voorbij tijdens het PAN-Event in 2020. Waar vinders uit de provincie Utrecht de gelegenheid kregen om met hun beste vondsten langs te komen, deze digitaal vast te leggen en te bewaren in Portable Antiquities of the Netherlands (PAN). 

Vondst 1: Fede Ring

Dergelijke ringen komen al voor in de Romeinse tijd, maar worden vooral vanaf de 12de eeuw populair en blijven zo’n 600 jaar in gebruik. Kenmerkend voor Fede Ringen zijn de gevouwen handen. Een verwijzing naar het Italiaanse ‘mani in fede’: handen in vertrouwen (fiducia). Dit is afgeleid van het Romeinse gebruik ‘dextrarum iunctio’: rechter handen verenigd, waarmee een huwelijkscontract werd besloten met een handdruk. In de nationale vondstendatabase PAN zijn nauwelijks moderne varianten bekend. Mogelijk betreft dit een ring uit de art nouveau-periode (1890-1914), wat deze vondst extra bijzonder maakt.

De ring is geregistreerd in Portable Antiquities of the Netherlands: PAN-00078453.

 

Vondst 2: Ottoonse sleutel

Sleutels komen voor in verschillende soorten en maten. Dit is een zeldzaam exemplaar en komt uit de periode van de 10de tot 11de eeuw, de Ottoonse periode. Dit is een tijd waarin veel is geïnspireerd op wat de Karolingers in de periode daarvoor maakten. De Karolingers kozen ervoor om veel van hun beslagen en handvatten open te werken, een modetrend die zich in de Hoge Middeleeuwen doorzet. Een topvondst omdat dergelijke sleutels niet vaak gevonden worden door zoekers in de provincie Utrecht.

De sleutel is geregistreerd in Portable Antiquities of the Netherlands: PAN-00078441.

 

Vondst 3: Gouden ring met saffier

Dit is een vondst met koninklijke allure, misschien wel van een hoge geestelijke? De steen is een blauwe saffier of lapis lazuli. Dit type ring met klauwvatting is al wel bekend, wat opmerkelijk en anders is aan deze ring zijn de krullen (voluten) aan de zijkant. De ring gaat als een gebouw de hoogte in en dat is een typisch kenmerk van de renaissance. De ring dateert daardoor waarschijnlijk uit de 14de of 15de eeuw. Ook bijzonder is de zeer zware uitvoering van de versiering.

De gouden ring is geregistreerd in Portable Antiquities of the Netherlands: PAN-00078400.

 

Vondst 4: Kussenfibulae ingelegd met emaille

De 9de eeuw is een roerige tijd in Nederland, waarin ons gebied regelmatig geplunderd werd door Vikingen. Toch heeft de uit deze tijd afkomstige kussenfibula (mantelspeld) in de bodem de tand des tijds weten te doorstaan. In de provincie Utrecht gevonden kussenfibulae zijn veelal ingelegd met zilver, maar deze uitvoering met gekleurd emaille (gesmolten glas) maakt deze vondst uniek. Meestal is de emaille (grotendeels) verdwenen, maar bij deze vondst is dit nog helemaal intact!

De kussenfibulae is geregistreerd in Portable Antiquities of the Netherlands: PAN-00078431.

 

Vondst 5: Fibula met liefdesinscriptie

Merkwaardig, zo’n klein fragment van een Romeinse beugelfibula (mantelspeld) in deze lijst? Zeker niet, want wie goed kijkt ziet dat er een gestippelde inscriptie op deze fibula staat. Daarvan zijn er in Nederland (inclusief dit exemplaar) maar drie bekend, namelijk uit Houten, Tiel en Overbetuwe. De inscriptie luidt MERI, wat 'verdien' betekent. Deze tekst is seksueel bedoeld en valt binnen het kader ‘liefdesinscripties’. Vanwege de enorme zeldzaamheid van deze inscripties hoort deze vondst in de top zes.

De fibula is geregistreerd in Portable Antiquities of the Netherlands: PAN-00078396.

 

Vondst 6: Muntschat uit de tijd van Pepijn de Korte

Wat je hier ziet is een kleine muntschat (bestaande uit 3 munten), daterend uit de tijd van Pepijn de Korte (of Pippijn). Hij was vanaf het jaar 741 Hofmeier en vanaf 751 tot zijn dood de eerste koning der Franken uit het Karolingische huis. Ook wel bekend als de vader van Karel de Grote. Dit is toch wel een hele bijzondere vondst, want uit deze periode zijn nauwelijks muntschatten bekend. Om deze reden werd deze vondst uitgeroepen als de winnaar van het PAN-Event 2020.

De muntschat is geregistreerd in Portable Antiquities of the Netherlands: PAN-00078423, PAN-00078421 en PAN-00078418.

Over deze zes topvondsten is veel meer te vertellen. Daarom zal elke vondst uitgelicht worden in een aflevering van Vondst van de Schervendokter in 2021. Houd de site in de gaten of volg UtrechtAltijd via Facebook, Twitter of Instagram om als eerste op de hoogte te zijn.

Met speciale dank aan alle vinders, Anton Cruysheer (LEU), Mirjam Kars (VU), Julius van Roemburg (VU) en Stijn Heeren (VU).

Geschreven door Alexander van de Bunt Archeoloog, schrijver en fotograaf Ontdek alle verhalen van deze schrijver

Ook iets gevonden?

Iedereen die een archeologische vondst doet, is wettelijk verplicht dit te melden. In Utrecht kan dit bij het Meldpunt Archeologie van Landschap Erfgoed Utrecht. Je helpt zo niet alleen mee de geschiedenis van de provincie in kaart te brengen, onze experts vertellen je bovendien graag meer over de achtergronden van je vondst.