Zwarte Jannetje: aanbeden en verguisd in Veenendaal

4 min

Wie de geschiedenis van Veenendaal induikt, ontkomt niet aan de naam van één van de meest eigenzinnige vrouwen die deze plaats heeft gekend: Zwarte Jannetje. Aanbeden, verguisd en tot op de dag van vandaag voor een groot deel gehuld in mysterie. Want, foto’s van Jannetje zijn er niet. En wat is waar van de verhalen die van haar zijn overgebleven?

Ze heet eigenlijk Jannetje Hootsen en werd geboren in 1860 als dochter van een wolkammer. Niets opmerkelijks aan. Wanneer dat veranderde? Nadat ze voor haar kweekschoolexamen was gezakt, werd ze op een dag op ‘wonderbaarlijke wijze’ bekeerd en kreeg ze als ‘opdracht van bovenaf’ om haar nieuw verkregen visie op het geloof langs de deuren te verkondigen.

Via een vertegenwoordiger van de garen- en sajethandel van haar inmiddels overleden vader kwam zij in aanraking met een aantal rijke boeren uit Polsbroek die zich niet meer zo goed in de boodschap van de plaatselijke kerk konden vinden. Toen zij hoorden over de ‘bekering’ en ‘opdracht’ van Jannetje waren ze meteen in haar geïnteresseerd. Jannetje kwam naar Polsbroek en het duurde niet lang voordat ze een hele schare volgelingen had.

Dat over haarzelf ook de wildste verhalen de ronde deden en gefluisterd werd dat ze geregeld met andere vrouwen naakt danste tijdens haar bijeenkomsten, daar liet ze zich niet over uit.

De Zwartjannetjes

Het meisje met de zwarte haren (vandaar de bijnaam Zwarte Jannetje), mocht misschien pas begin twintig zijn, op haar mondje was ze zeker niet gevallen. De kerk waar ze zich van afgekeerd had maakte zij uit voor ‘de hoer’ en de bijbehorende predikanten noemde ze ‘verleiders’. Dat over haarzelf ook de wildste verhalen de ronde deden en gefluisterd werd dat ze geregeld met andere vrouwen naakt danste tijdens haar bijeenkomsten, daar liet ze zich niet over uit. Hoe hard het lawaai ook klonk, de luiken bleven altijd gesloten.

Nu is naakt dansen één ding, maar de ‘zwartjannetjes’ (zoals haar volgelingen werden genoemd) zouden volgens boze tongen ook verantwoordelijk zijn geweest voor mishandeling tijdens gevaarlijke duiveluitdrijvingen, vernielingen, brandstichting en zelfs moord. Hoeveel van die verhalen echt waar is, dat blijft gissen. Wel weten we dat Jannetje zich zoveel mogelijk verzette tegen alle vormen van overheidsbemoeienis. Dokters waren in haar ogen onzin, omdat alleen God beschikte over het lot van de mens.

Het einde van een geloof

Zo ook als het om haar eigen gezondheid ging. Want toen Jannetje op latere leeftijd zelf een longontsteking kreeg, wilde ze op geen enkele manier hulp van een arts. Op 2 december 1919 stierf Zwarte Jannetje op 59-jarige leeftijd en viel haar groep langzaam uiteen. Honderd jaar na haar dood is er nog maar weinig wat aan haar en haar volgelingen herinnert, maar mocht je nieuwsgierig zijn: Jannetje ligt op De Munnikenhof begraven en wie goed zoekt kan haar grafsteen daar nog terugvinden.

Geschreven door Sanne Heymann

Dit artikel is onderdeel van het boek ‘Van Blauwkous tot Wolpoes. Geen stadsgids van Veenendaal.’, geschreven door Sanne Heymann. Een boekje voor zowel geboren en getogen Veenendalers als voor nieuwkomers, toeristen, liefhebbers en twijfelaars. Volg het pad van de Wolpoes en ontdek een stad vol mogelijkheden! www.wolpoes.nl